لزوم تشکیل صندوق های قرض الحسنه خانوادگی و دوستانه
بخش مهمي از صندوق هاي قرض الحسنه موجود در كشور، صندوق هاي فاميلي هستند. آمار دقيقي در اين زمينه وجود ندارد، ولي بي گمان با توجه به نوع كارآيي و مشكلات كمتر آنها در مقايسه با صندوق هاي قرض الحسنه بزرگ، مي توان حدس زد شمار فراواني از اين نوع صندوق ها در كشور وجود داشته باشد.
پي آمدهاي مثبت تشكيل صندوق خيريه
1.جلوگيري از رباخواري؛
2. ايجاد روحيه همكاري در ميان خانواده ها؛
3. غني سازي معنويت و صفاي روحي در فاميل؛
4. جلوگيري از افسردگي و ايجاد روحيه اميد و نشاط رواني؛
5. تقويت مباني وحدت آفرين اعضاي فاميل؛
6. حفظ شأن و آبروي افراد فاميل؛
7. مسئله بُعد فرهنگي و تربيتي و حاكم بودن آن در تشكيلات؛
8. توان بخشي به اعضاي فاميل براي رويارويي با مشكلات و بحران ها؛
9. احياي سنّت شورا و مشورت؛
10. ايجاد زمينه مناسب براي شناخت هر چه بيشتر خانواده ها از يكديگر؛
11. حل بسياري از مشكلات اقتصادي و روحي، رواني و اجتماعي افراد؛
12. شناخت افراد نيكوكار و همكاري هاي بيشتر با توجه به تجربه هاي مشترك.1
. ضرورت تشكيل صندوق هاي قرض الحسنه خانوادگي و دوستانه (خصوصي)
بخش مهمي از صندوق هاي قرض الحسنه موجود در كشور، صندوق هاي فاميلي هستند. آمار دقيقي در اين زمينه وجود ندارد، ولي بي گمان با توجه به نوع كارآيي و مشكلات كمتر آنها در مقايسه با صندوق هاي قرض الحسنه بزرگ، مي توان حدس زد شمار فراواني از اين نوع صندوق ها در كشور وجود داشته باشد.
مركز تحقيقات، مطالعات و سنجش برنامه اي صدا و سيما با همكاري صندوق قرض الحسنه الزهرا عليهاالسلام، در يك پژوهش مشترك، ديدگاه هاي مردم تهران را در مورد صندوق هاي قرض الحسنه خصوصي جويا شده اند كه به قدر ضرورت، به بخش هايي از آن اشاره مي كنيم.
الف) پي آمدهاي مثبت تشكيل صندوق هاي قرض الحسنه خانوادگي و دوستانه
1.جلوگيري از رباخواري؛
2. ايجاد روحيه همكاري در ميان خانواده ها؛
3. غني سازي معنويت و صفاي روحي در فاميل؛
4. جلوگيري از افسردگي و ايجاد روحيه اميد و نشاط رواني؛
5. تقويت مباني وحدت آفرين اعضاي فاميل؛
6. حفظ شأن و آبروي افراد فاميل؛
7. مسئله بُعد فرهنگي و تربيتي و حاكم بودن آن در تشكيلات؛
8. توان بخشي به اعضاي فاميل براي رويارويي با مشكلات و بحران ها؛
9. احياي سنّت شورا و مشورت؛
10. ايجاد زمينه مناسب براي شناخت هر چه بيشتر خانواده ها از يكديگر؛
11. ايجاد فرصت هاي شغلي يا بسترسازي براي فعاليت هاي مختلف صنفي و شغلي؛
12. حل بسياري از مشكلات اقتصادي و روحي، رواني و اجتماعي افراد؛
13. شناخت افراد نيكوكار و همكاري هاي بيشتر با توجه به تجربه هاي مشترك
ب) عوامل موفقيت صندوق هاي قرض الحسنه خانوادگي و دوستانه
برخي مسئولان و اعضاي صندوق هاي قرض الحسنه فاميلي، از ميان عواملي كه به بازدهي بالاي اين صندوق ها مي انجامد، به موارد زير اشاره كرده اند:
1. موضوع فعاليت صندوق، تنها قرض الحسنه باشد و موضوع هاي كاري ديگر مانند سود، تعاوني، معامله و مانند آن در كار نباشد.
2. مشاركت در كار، تنها براي رضاي خدا و به منظور پاداش معنوي باشد؛2
3. خودجوش بودن صندوق هاي خانوادگي؛
4. سادگي سازوكار و دوري از كاغذبازي هاي اداري؛
5. قائم به شخص نبودن صندوق ها؛
6. بهره گيري از تجربه كاري صندوق هاي موفق؛
7. مديران و گردانندگان صندوق ها، تعهد كاري مناسب و قدرت اجرايي بالايي داشته باشند؛
8 . داشتن وقت كافي، حُسن شهرت و توان فكري و مالي دست اندركاران صندوق ها.
ج) آسيب هاي فراروي صندوق هاي قرض الحسنه خانوادگي
اصل وجود صندوق هاي قرض الحسنه و بركت آثار آنها مي تواند در حل مشكلات اعضاي فاميل بسيار مؤثر باشد، ولي بي توجهي به مشكلات و برخي آسيب ها، در درازمدت، آثار زيان بخشي براي اعضاي صندوق به بار مي آورد. ازاين رو، توجه به اين آسيب ها و نقاط حساس مي تواند در مديريت بهينه صندوق ها و اطلاع رساني مناسب به اعضاي صندوق اثرگذار باشد.
در طرح پژوهشي ياد شده، پاسخ گويان در پاسخ به پرسشي درباره آسيب ها و كاستي هاي صندوق هاي قرض الحسنه خصوصي (فاميلي) چنين گفته اند:4
1. چندان مورد اطمينان نيستند و چه بسا مورد سوءاستفاده و فساد مالي قرار مي گيرند. (17 درصد)
2. تداوم ندارند و خيلي زود از هم مي پاشند. (8 درصد)
3. مبلغ وام بسيار كم است. (4 درصد)
4. خوب اداره نمي شوند. (3 درصد)
5. موجب درگيري و برخورد ميان اعضاي فاميل مي شود. (2 درصد)
6. اعضا بي تجربه اند و ميان آنان همكاري وجود ندارد. (1 درصد)
7. اساس نامه دقيق ندارند. (1 درصد)
8. بعضي از اعضا اقساط خود را به موقع پرداخت نمي كنند. (1 درصد)
9. بعضي از اعضا توان بازپرداخت وام را ندارند. (1 درصد)
10. مدير صندوق را درست نمي شناسند. (1 درصد)
11. قانون چندان رعايت نمي شود. (1 درصد)
12. اين گونه وام ها مشكلات اقتصادي را برطرف نمي كند. (1 درصد)
13. ديگر موارد: امين نبودن مدير صندوق، ثبت نشدن اين صندوق ها، رعايت نشدن احكام شرعي در برخي از اين صندوق ها، نداشتن كارآيي، بي نظمي، وجود سليقه هاي شخصي، نبود نظارت دولتي، برتري بُعد عاطفي در اين صندوق ها، دشوار بودن قرعه كشي، مشكلات پذيرايي در نشست ها، كم بودن توانايي مالي مردم. (3 درصد)
14. هيچ گونه عيبي ندارند. (62 درصد)
بايد يادآوري كرد با توجه به اينكه هر پاسخ گو مي توانسته است به بيش از يك مورد اشاره كند، جمع درصدها بيش از صد شده است.
افزون بر مشكلات ياد شده، به آسيب هاي جدي ديگري مي توان اشاره كرد كه گريبان گير اين گونه صندوق هاست:
1. داشتن نگاهي مادي به كار صندوق و فراموشي جنبه هاي الهي و معنوي؛
2. گرفتن كارمزد در برخي صندوق ها براي تأمين هزينه ها و افزايش سرمايه؛
3. نبود الگوي كارآمد؛
4. گرفتاري هاي فراوان اعضاي اصلي و مديران صندوق ها به ويژه در دوران تثبيت؛
5. قائم به شخص بودن صندوق ها؛
6. چنددستگي در ميان اعضا؛
7. شركت در داد و ستدهاي اقتصادي سودآور.
د) چگونگي عملكرد صندوق هاي قرض الحسنه خانوادگي
به طور كلي، روش كار صندوق هاي قرض الحسنه خانوادگي را به دو شكل زير مي توان تقسيم كرد:
1. دسته اي از صندوق ها، پس از تشكيل صندوق، ماهانه مبلغي را به عنوان سرمايه صندوق از اعضا مي گيرند و هر ماه با قرعه كشي در جمع اعضاي هيئت مديره يا در جمع بيشتر اعضا، قرض الحسنه در اختيار فرد برنده قرار مي دهند.
2. در دسته ديگري از صندوق ها، افراد با توجه به توانايي مالي، ماهانه از يك ميزان حداقلي تا مبالغ بيشتري، در اختيار صندوق قرار مي دهند و هيئت مديره صندوق بر اساس درخواست اعضاي نيازمند صندوق، به آنها وام مي پردازند. از آن پس، افراد وام گيرنده بر اساس ميزان وامي كه گرفته اند، اقساط خود را ماهانه پرداخت مي كنند.
به نظر مي رسد فعاليت صندوق هاي قرض الحسنه از نوع اول، بيشتر به تعاوني هاي محلي يا خانوادگي شباهت داشته باشد؛ زيرا نوع مشاركت و قرار گرفتن اعضا در فهرست دريافت وام در زماني كه چه بسا نياز ضروري هم به آن نداشته باشند، نمي تواند مصداقي از قرض الحسنه درست باشد.
همه واقف به محاسن و مزایای صندوق های قرض الحسنه هستیم. اما امروزه با پیشرفت صنایع و به روز شدن آنها همه به سمت استفاده از فضای تحت وب و نرم افزارهای تحت وب می روند. ما نیز برآنیم تا با ارایه نرم افزار تحت وب صندوق قرض الحسنه گندم خدماتی بهتر در این زمینه برای شما فراهم سازیم.