انواع روش های پرداخت الکترونیکی
پرداخت الکترونیکی یا خرید اینترنتی روشی است که طی سالهای اخیر هر سال رو به رشد بوده و در ایران بسیار رایج شده همچنین در سالهای اخیر روش های پرداخت جدیدی از جمله ارز دیجیتال یا رمز ارز هم به روش های پرداخت اضافه شده اند در این مقاله به طور کامل با انواع روش های پرداخت الکترونیک خواهیم پرداخت.
پرداخت الکترونیک چیست؟
پرداخت‌های الکترونیکی زمانی انجام می‌شوند که مشتری به جای استفاده از پول نقد یا چک کاغذی، هزینه خرید کالا یا دریافت خدمات را به صورت الکترونیکی پرداخت میکند.
این نوع پرداخت به ویژه در میان کسب‌وکارهای کوچک و فروشگاه‌های اینترنتی رایج است، زیرا این کسب‌وکارها نیاز به تراکنش‌های آنلاین دارند و مشتریانشان موظف هستند پرداخت خود را به صورت الکترونیکی انجام دهند. با این حال، سایر مشاغل نیز می‌توانند از پرداخت الکترونیکی به صورت حضوری بهره ببرند، مانند پرداخت با کارت بانکی یا از طریق درگاه پرداخت آنلاین.
سیستم پرداخت الکترونیکی، روشی برای انجام تراکنش و پرداخت هزینه کالا یا خدمات از طریق رسانه‌های الکترونیکی است، بدون نیاز به پول نقد یا چک. این سیستم را گاهی سیستم پرداخت آنلاین نیز می‌نامند.
امروزه استفاده از ارزهای دیجیتال نیز نوعی پرداخت الکترونیکی محسوب می‌شود. این روش، نسل جدیدی از نقل و انتقال پول است که امکان انجام تراکنش‌ها را بدون محدودیت جغرافیایی در سراسر جهان فراهم میکند و در مقالات قبلی ما نیز به آن پرداخته شده است.
اهمیت پرداخت الکترونیکی و ضرورت استفاده کسب‌وکارها
سیستم‌های پرداخت الکترونیکی در دهه‌های اخیر به دلیل گسترش بانکداری اینترنتی و افزایش خریدهای مبتنی بر اینترنت رشد چشمگیری داشته‌اند. با پیشرفت روزافزون فناوری، سیستم‌های جدید پرداخت الکترونیکی و دستگاه‌های پردازش تراکنش نیز هر روز پیشرفته‌تر می‌شوند.
با بهبود امنیت تراکنش‌های آنلاین، استفاده از چک و پول نقد کاهش یافته و تراکنش‌های الکترونیکی جایگزین آنها شده‌اند. ظهور فروشگاه‌های اینترنتی و نرم‌افزارهای تحت وب، پرداخت الکترونیکی را به یکی از الزامات این پلتفرم‌ها تبدیل کرده است.
پرداخت‌های الکترونیکی اساساً تراکنش‌های پولی بین دو طرف هستند و تصمیم کسب‌وکار برای پذیرش آنها میتواند بر اساس عوامل مختلفی تعیین شود، از جمله نوع خدمات، نیاز مشتریان و زیرساخت‌های مالی.
مزایای پرداخت الکترونیکی عبارتند از:
-
صرفه‌جویی در زمان و هزینه برای کاربران و کسب‌وکارها
-
افزایش امنیت تراکنش‌ها
-
سهولت در مدیریت مالی و حسابداری
-
امکان انجام تراکنش‌های بین‌المللی بدون محدودیت جغرافیایی
به همین دلیل، امروزه اکثر کسب‌وکارها و سیستم‌های مالی بر اساس پرداخت‌های الکترونیکی طراحی و مدیریت می‌شوند تا تجربه‌ای سریع، امن و به‌صرفه برای کاربران فراهم آورند.
روش های پرداخت الکترونیکی
یکی از محبوب ترین روش های پرداخت آنلاین، کارت های اعتباری و نقدی هستند. علاوه بر آنها، روش های پرداخت جایگزین نیز وجود دارد، مانند حواله های بانکی، کیف پول های الکترونیکی، کارت های هوشمند یا کیف پول بیت کوین (همانطور که حتما می دانید امروزه بیت کوین محبوب ترین ارز دیجیتال است)
روش‌های پرداخت الکترونیکی را می‌توان به دو بخش، سیستم‌های پرداخت اعتباری و سیستم‌های پرداخت نقدی طبقه بندی کرد:
1. سیستم پرداخت اعتباری
کارت اعتباری: شکلی از سیستم پرداخت الکترونیکی که مستلزم استفاده از کارت صادر شده توسط یک بانک یا موسسه مالی برای دارنده کارت در جهت پرداخت آنلاین یا از طریق یک دستگاه الکترونیکی بدون استفاده از پول نقد است. با این حال، یکی از محبوب ترین روش های پرداخت الکترونیکی، پرداخت با کارت اعتباری و نقدی است. این نوع کارت ها بر اساس رمز دوم و کد CCV2 و تاریخ انقضا قابل استفاده در سایت های متصل به شبکه شتاب هستند.
کیف پول الکترونیکی: شکلی از حساب پیش پرداخت که داده های مالی کاربر، مانند اطلاعات کارت بدهی و اعتباری را ذخیره می کند تا تراکنش آنلاین را آسان تر کند. این روش میتواند به صورت درون برنامه های در سایت ها و یا اپلیکیشن ها باشد. کارکرد این نوع پرداخت به این صورت بوده که مشتری به ازای مبلغ مورد نظر کیف پول خود را شارژ میکند و سپس در آینده میتواند به جای پرداخت از حساب بانکی و کارت بانکی خود از اعتبار کیف پول استفاده کند. در این روش مزیت هایی وجود دارد از جمله اینکه مدیر سیستم میتواند بر اساس ضمانت ها و یا مطالباتی که مشتری دارد حساب کاربری او را برای خرید های بعدی شارژ کند و هیچ ارتباطی با شبکه بانکی و.. ندارد.
پرداخت‌های کارت نقدی و اعتباری رایج ترین روش‌های پرداخت الکترونیکی هستند. کارت های نقدی 28 درصد از کل پرداخت ها و کارت های اعتباری 23 درصد از کل پرداخت ها را تشکیل می دهند. برای این پرداخت ها، جزئیات پرداخت به صورت دستی در طی فرآیند پرداخت وارد می شود، یا کارت فیزیکی در سیستم نقطه فروش (POS) پردازش می شود. معمولاً هزینه ای برای پردازش با کارت بدهی یا اعتباری وجود دارد که صاحب کسب و کار باید آن را بپردازد. کارمزدها از هر تراکنش به تراکنش دیگر متغیر است. با این حال، پرداخت های کارت اعتباری و نقدی معمولاً سریع تر از سایر روش های پرداخت الکترونیکی از حساب بانکی شما انجام می شود.
2. سیستم پرداخت نقدی
بدهی مستقیم: تراکنش مالی که در آن صاحب حساب به بانک دستور می دهد تا مقدار مشخصی پول را از حساب خود به صورت الکترونیکی برای خرید کالا یا خدمات پرداخت کند.
چک الکترونیکی: نسخه دیجیتال چک کاغذی قدیمی. این انتقال الکترونیکی پول از یک حساب بانکی، معمولاً حساب جاری، بدون استفاده از چک کاغذی است.
پول نقد الکترونیکی: شکلی از یک سیستم پرداخت الکترونیکی است که در آن مقدار معینی پول در دستگاه مشتری ذخیره می شود و برای تراکنش های آنلاین در دسترس قرار می گیرد.
کارت وجوه ذخیره شده: کارتی با مقدار مشخصی پول که می توان از آن برای انجام تراکنش در فروشگاه صادرکننده استفاده کرد. یک نمونه معمولی از کارت های وجوه ذخیره شده، کارت های هدیه هستند.
مزایای پرداخت الکترونیکی برای استفاده کنندگان آنها
چشم‌انداز آینده پرداخت‌ها به سمت استفاده روزافزون از روش‌های الکترونیکی و کاهش اتکا به روش‌های سنتی و نقدی است. بر اساس یک نظرسنجی، ۵۸٪ کاربران معتقدند کشور باید به سمت یک سیستم کاملاً الکترونیکی حرکت کند.
پرداخت‌های الکترونیکی مزایای بسیاری برای کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان دارند که در ادامه توضیح داده شده است:
۱. راحتی و کارایی بیشتر
پرداخت‌های الکترونیکی برای مشتریان سریع و آسان هستند. این نکته مهم است زیرا مشتریان همیشه به دنبال راحتی بیشتر هستند.
در کسب‌وکارها، این روش پرداخت نیز ساده‌تر است: پرداخت‌ها مستقیماً به حساب سیستم POS وارد می‌شوند، که باعث سهولت در حسابداری و حذف بسیاری از ورودی‌های دستی می‌شود.
۲. افزایش درآمد
هرچند پذیرش پرداخت‌های الکترونیکی ممکن است شامل هزینه‌های پردازش باشد، اما ارائه گزینه‌های پرداخت متنوع میتواند سودآور باشد. مطالعات نشان می‌دهد که مشتریان هنگام پرداخت با کارت اعتباری، بیشتر از پرداخت نقدی خرج می‌کنند.
یک مطالعه کلاسیک توسط دو استاد MIT نشان داد: گروهی که بلیط مسابقه بسکتبال را با کارت اعتباری خریدند، بیش از دو برابر گروهی که با پول نقد پرداخت کردند، هزینه پرداخت کردند.
۳. کاهش هزینه‌های تراکنش
استفاده از چک‌های کاغذی، به ویژه در ایران، هنوز رایج است. کسب‌وکارهای بزرگ نیمی از پرداخت‌های خود و کسب‌وکارهای کوچک ۸۰ تا ۹۰ درصد از پرداخت‌های خود را از طریق چک انجام می‌دهند.
پرداخت‌های کاغذی:
-
پردازش پرهزینه دارند
-
زمان‌بر هستند و ممکن است چندین ماه طول بکشد تا تسویه شوند
در مقابل، پرداخت‌های الکترونیکی:
-
سریع‌تر، ایمن‌تر و راحت‌تر هستند
-
هزینه کمتری برای کسب‌وکارها دارند
-
فرآیند جمع‌آوری و پردازش پرداخت‌ها را ساده می‌کنند
۴. بهبود روابط با مشتری
امروزه مشتریان به گزینه‌های متنوع پرداخت نیاز دارند. الزام به استفاده از یک روش پرداخت خاص، میتواند تجربه منفی ایجاد کند.
مطالعات نشان داده‌اند ۴۲٪ مصرف‌کنندگان اگر روش پرداخت مورد علاقه‌شان در دسترس نباشد، از خرید منصرف می‌شوند.
ارائه گزینه‌های پرداخت الکترونیکی تنوع بیشتری به مشتریان می‌دهد و میتواند منجر به افزایش فروش شود.
۵. امنیت تراکنش‌ها
پرداخت‌های الکترونیکی امن‌تر و کارآمدتر از روش‌های سنتی هستند. سیستم‌های دیجیتال از رمزگذاری، کدگذاری، SSL و روش‌های امنیتی دیگر برای حفاظت از تراکنش‌ها استفاده می‌کنند.
هرچند هیچ سیستمی کاملاً در برابر هکرها مصون نیست، اما ارائه‌دهندگان پرداخت الکترونیکی معمولاً تیم‌های متخصصی دارند که به صورت شبانه‌روزی امنیت تراکنش‌ها را تضمین می‌کنند.
۶. صرفه‌جویی در زمان و منابع
پردازش سنتی پرداخت‌ها وقت‌گیر است. با استفاده از پرداخت‌های الکترونیکی:
-
کارکنان بخش حساب‌های پرداختی (AP) می‌توانند ساعت‌ها در ماه صرفه‌جویی کنند
-
بسیاری از کارهای تکراری و دستی خودکار می‌شوند
-
تیم‌های مالی زمان بیشتری برای تمرکز بر فعالیت‌های ارزش‌آفرین خواهند داشت
پرداخت‌های الکترونیکی نه تنها تجربه مشتری را بهبود می‌بخشند، بلکه کارایی، امنیت و سودآوری کسب‌وکارها را نیز افزایش می‌دهند.
پرداخت الکترونیک چگونه کار میکند؟
صرف نظر از اینکه مشتری شما از کدام روش پرداخت الکترونیکی استفاده میکند، از نظر فنی همه آنها یک فرآیند مشابه را دنبال می‌کنند.
پرداخت‌های الکترونیکی از طریق انتقال الکترونیکی وجوه (EFT – Electronic Funds Transfer) انجام می‌شوند. به زبان ساده، وجوه به صورت الکترونیکی از یک حساب بانکی به حساب دیگر منتقل می‌شوند.
تفاوت با انتقال ACH:
انتقال ACH نیز نوعی EFT است، اما EFT شامل طیف وسیع‌تری از پرداخت‌ها می‌شود، مانند:
حواله‌های ACH
پرداخت‌های کارت نقدی یا اعتباری
چک‌های الکترونیکی
سایر حواله‌های بانکی
بنابراین، پرداخت الکترونیکی اساساً انتقال پول از حساب A به حساب B به صورت دیجیتال است. اما بسته به نوع روش پرداخت، تعداد طرفین و بخش‌های دخیل در فرآیند متفاوت خواهد بود.
اصطلاحات کلیدی در پردازش پرداخت
۱. درگاه پرداخت (Payment Gateway)
درگاه پرداخت مانند پیام‌رسان بین محل فروش و بانک عمل میکند.
-
اطلاعات پرداخت را رمزگذاری میکند
-
داده‌ها را به پردازشگر پرداخت و صاحب حساب ارسال میکند
۲. پردازشگر پرداخت (Payment Processor)
پردازشگر:
-
جزئیات پرداخت را دریافت و تحلیل میکند
-
سپس پرداخت را تایید یا رد میکند
در بسیاری از سیستم‌ها، درگاه پرداخت و پردازشگر در یک واحد ترکیب شده‌اند.
۳. حساب تجاری (Merchant Account)
برای پردازش پرداخت‌های کارت، داشتن یک حساب تجاری ضروری است:
-
وقتی مشتری با کارت پرداخت میکند، پول ابتدا در حساب تجاری شما قرار می‌گیرد
-
این پرداخت توسط یک سوم شخص ثالث پردازش می‌شود
-
پس از پردازش، وجه از حساب مشتری به حساب بانکی تجاری شما منتقل می‌شود
نحوه دریافت درگاه پرداخت الکترونیکی در ایران
اگر قصد دارید روش‌های پرداخت الکترونیکی را به سایت، فروشگاه یا کسب‌وکار آنلاین خود اضافه کنید، مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. افتتاح حساب بانکی تجاری
برای پذیرش پرداخت با کارت‌های بانکی ایرانی (شاپرکی) داشتن یک حساب تجاری ضروری است.
-
به یکی از بانک‌های مورد نظر خود مراجعه کنید و درباره افتتاح حساب تجاری و پذیرش پرداخت‌های اینترنتی سوال کنید.
-
از بانک بپرسید که هزینه تراکنش‌ها و کارمزدها چگونه است و آیا امکانات پرداخت‌های مستقیم و شاپرکی را پشتیبانی میکند یا خیر.
۲. انتخاب درگاه پرداخت ایرانی
برای دریافت پرداخت الکترونیکی به دو ابزار نیاز دارید:
-
درگاه پرداخت (Payment Gateway)
-
پردازشگر پرداخت (Payment Processor)
در ایران، بسیاری از شرکت‌های PSP (پردازشگرهای پرداخت) هر دو ابزار را در قالب یک سرویس ارائه می‌کنند. نمونه‌هایی از ارائه‌دهندگان شناخته‌شده: زرین‌پال، پی‌پینگ، سداد و شاپرک بانکی هستند.
۳. فعال کردن پرداخت‌های آنلاین
پس از افتتاح حساب و انتخاب ارائه‌دهنده، باید به مشتریان امکان پرداخت آنلاین بدهید:
-
افزودن کارتخوان بانکی به سیستم POS برای پذیرش حضوری
-
راه‌اندازی فروشگاه اینترنتی با امکان پرداخت با کارت‌های بانکی عضو شتاب
-
استفاده از سامانه‌های صدور فاکتور آنلاین که روش‌های پرداخت مختلف را فعال می‌کنند
۴. رعایت الزامات امنیتی وب‌سایت
برای پذیرش پرداخت آنلاین در وب‌سایت، رعایت امنیت ضروری است:
-
داشتن گواهی SSL یا HTTPS برای رمزگذاری داده‌ها
-
این گواهی تضمین میکند که اطلاعات مشتریان در برابر رهگیری یا سوءاستفاده شخص ثالث محافظت شود
-
اکثر مرورگرها با نمایش قفل بسته و URL با https:// نشان می‌دهند که صفحه امن است
شرکت‌های ارائه‌دهنده گواهی SSL در ایران وجود دارند و هزینه‌ها متفاوت است، اما داشتن آن برای پرداخت امن الزامی است.
۵. انتخاب ارائه‌دهنده مطمئن
-
بررسی کنید سایر کسب‌وکارها از کدام ارائه‌دهنده استفاده می‌کنند
-
می‌توانید از تجربیات اتاق بازرگانی، اتحادیه‌ها یا انجمن‌های تجاری استفاده کنید
-
بخشی در وب‌سایت خود ایجاد کنید که شرایط و ضوابط پرداخت آنلاین را توضیح دهد تا در صورت بروز مشکل، حقوق شما محفوظ بماند
۶. پشتیبانی از ارز و تراکنش داخلی
در کسب‌وکارهای داخلی، تراکنش‌ها معمولاً به ریال انجام می‌شوند. در صورت ارائه خدمات به مشتریان خارجی، مطمئن شوید که درگاه پرداخت از پرداخت‌های بین‌المللی و ارزهای مجاز پشتیبانی کند.
۷. هزینه و سرمایه‌گذاری
انتخاب درگاه پرداخت باید بر اساس:
-
نوع کسب‌وکار و حجم تراکنش‌ها
-
هزینه کارمزد بانک و PSP
-
امنیت تراکنش‌ها
تجربه خرید من در این سایت بسیار مثبت بود. حتماً دوباره می‌آیم.